Finanse publiczne świetnie wyjaśnia Thomas Sowell w swojej książce „Ekonomia dla każdego. Co każdy szanujący się obywatel, wyborca i podatnik powinien wiedzieć o gospodarce.” Przyznam, że tytuł bardzo mnie zmobilizował do jej zakupu. Książka napisana jest bardzo zrozumiałym, prostym językiem. Nie znajdziesz w niej ani żadnych wykresów, ani wzorów. Czyta się ją bardzo przyjemnie.
Postanowiłem, że w kolejnych postach, które będą pojawiać się na blogu (w pierwszej kolejności tekst publikuję subskrybentom, więc jeżeli nie zapisałeś się jeszcze do mojego newslettera – zachęcam), będę poruszał zagadnienia z tej książki, dokonując jej streszczenia w punktach, dodając jednocześnie pomocne materiały i komentarze z innych źródeł. Uważam, że taka forma powinna być o wiele bardziej przejrzysta i przystępna.
Chciałbym skupić się na treściach, których przyswojenie, powinno być dla Ciebie świetną inwestycją.
Rodzicom, którym zależy na edukacji finansowej dzieci, zagadnienia związane z gospodarką powinni znać, chcąc być ich domowymi przewodnikami po świecie finansów i ekonomii. Jestem przekonany, że korzyści będą obopólne.
Dziś na tapetę wziąłem finanse publiczne. Zerknij co pisze na ten temat Thomas Sowell.
- Państwa żeby funkcjonować potrzebują źródła finansowania.
- Kiedyś królom oddawano plony i trzodę. Dziś państwu oddajemy pieniądze w postaci np. podatków.
- Wysokość podatków na różne towary determinuje sposób zachowania się konsumentów lub inwestorów. Np. inwestorzy wybierają wówczas kraje o mniejszych obciążeniach podatkowych, a przedsiębiorstwa mogą zmieniać profile produkcji, aby skupić się na produktach mniej opodatkowanych.
- Największymi źródłami finansowania państwa są zazwyczaj podatki i emisje obligacji.
- BUDŻET PAŃSTWA ZBILANSOWANY jest wtedy, gdy wydatki państwa są finansowane z bieżących podatków.
- Jeżeli WPŁYWY PODATKOWE > AKTUALNE WYDATKI = NADWYŻKA.
- Jeżeli BIEŻĄCE WPŁYWY PODATKOWE < AKTUALNE WYDATKI = ZACIĄGNIĘCIE DŁUGU, np. przez emisję obligacji = DEFICYT BUDŻETOWY.
- Nagromadzenie deficytów budżetowych z wielu lat = DŁUG PUBLICZNY (zobowiązania władzy państwowej).
- Innym źródłem wpływów państwowych są opłaty administracyjne za różne czynności – np. bilety komunikacji miejskiej, bilety za korzystanie obiektów sportowych, parków narodowych.
- Kolejnym źródłem wpływów może być wyprzedaż aktywów skarbu państwa, np. ziemia, stare wyposażenia biurowe, nadmiar osprzętowania wojska, znacjonalizowane przedsiębiorstwa państwowe.
- Pozyskaniem środków może być też wydruk pieniędzy, jednak to grozi inflacją.
- Nie zawsze wzrost stawki podatkowej przynosi wzrost wpływu do budżetu, bo np. ludzie, firmy przerzucają się wówczas na inne formy działalności, mniej opodatkowane, np. w danym mieście dla milionerów wprowadza się większy podatek. Milionerzy decydują się wówczas na opuszczenie miasta, przez co wpływy z podatków maleją. Inny przykład: obniżenie podatku od dochodów kapitałowych może powodować wzrost wpływu do budżetu, bo więcej ludzi może zacząć grać na giełdzie, lub – ci co już grali, będą inwestować większym kapitałem.
- Kto i w jakiej mierze finansuje państwo? – zdarza się, że nisko zarabiający oddają państwu większą część swojego dochodu państwu niż bogatsi, których obowiązuje wyższa stawka, ale mają więcej możliwości aby „obejść” podatek. Np. Jeżeli dla kogoś jedynym źródłem dochodu jest etat, przy wzroście podatków, które mają bezpośredni wpływ na jego pensje, trudno będzie mu porzucić etat, by utrzymać się z innego, bardziej atrakcyjnego źródła dochodu. Bogatsi zazwyczaj lokują swój kapitał w różnych aktywach, różnie opodatkowanych, więc przy wzroście podatku, mogą go transferować w bardziej atrakcyjne podatkowo aktywa.
- Nie tylko dochód jest opodatkowany, ale także nieruchomości, samochody (ogólnie majątek).
- Nie zawsze ten, kto jest prawnie zobowiązany do płacenia podatku, ponosi jego faktyczny ciężar. Wzrost podatku może być przeniesiony np. na klientów.
- Podatki występują nie tylko na szczeblu państwowym, ale również na szczeblu samorządowym. Jednym z nim jest podatek od nieruchomości. Innym przykładem jest emisja obligacji przez gminy, miasta, powiaty. Są to tzw. obligacje komunalne (municypalne) Link do notowania takich obligacji -> https://gpwcatalyst.pl/notowania-obligacji-obligacje-komunalne). Klikając sprawdzisz jednocześnie czy Twoja gmina lub miasto jest emitentem obligacji.
- Zobowiązania państwa powinno się porównywać z dochodem albo produktem narodowym brutto (PKB).
- Zaciągnięcie długu przez państwo na sfinansowanie długoterminowych inwestycji ma taki sam sens dla rządu, jak dla obywatela, który pożyczył kwotę większą niż jego roczny dochód – np. na zakup domu. Natomiast osoba, która pożycza taką kwotę i wydaje na rozrywkę lub przyjemności, żyje ponad stan. Dokładnie ta sama zasada dotyczy długu rządowego zaciąganego na pokrycie bieżących potrzeb, którego spłata spadnie na barki przyszłych pokoleń.
- W przypadku obligacji skarbowych emitowanych przez Skarb Państwa, długi spłacane posiadaczom takich obligacji (w formie odsetek i później w formie wykupu) , państwo spłaca zazwyczaj uzyskując środki poprzez emisję kolejnych obligacji, tym samym dług de facto nie zostaje spłacony, a jest rolowany.
- Innym źródłem dochodu dla państwa/samorządów są opłaty, np. opłata za transport publiczny. Nierzadko opłaty te są zaniżane i nie pokrywają kosztów utrzymania. W normalnych, rynkowych warunkach firmy prywatne nie kontynuowałyby prowadzenia działalności przy takich cenach. Samorządy jednak wolą utrzymywać niskie opłaty (czasem zniżki np. dla osób starszych), przypisując sobie rolę „dobrego wujka”, licząc w zamian za głosy poparcia. Z drugiej strony inne opłaty, ustalane przez samorządy mogą być o wiele wyższe niż ponoszone koszty.
- Państwo wydaje pieniądze po części dobrowolnie (np. ustanawiając program 500+), po części przymusowo (np. zasiłki dla bezrobotnych, zgodnie z ustanowionym prawem).
- Wydatki państwa na różne programy mogą być różnie interpretowane jeżeli chodzi o koszt dla państwa i koszt dla gospodarki. Np. zakaz budowania domów lub firm w danym obszarze jest niewielkim kosztem dla państwa (koszty utrzymania urzędu, który będzie egzekwował prawo w tym zakresie), natomiast koszt dla gospodarki może okazać się ogromny. I w drugą stronę – np. koszty utrzymywania wałów przeciwpowodziowych może być dla państwa wysokie, natomiast gdyby nie zostały poniesione, straty obywateli w przypadku powodzi mogłyby być o wiele większe.
- Ustawy budżetowe w części dochodowej i rozchodowej nie stanowią rejestru rzeczywistych zdarzeń. Są to plany lub przewidywania dotyczące zdarzeń przyszłych.
Na dziś to tyle.
Na koniec zachęcam Cię do zapisania się do newslettera. Dzięki temu odbierzesz ponad 50-cio stronicowy poradnik, w jaki sposób wdrożyć nastolatka w meandry domowego budżetu.
